به قلم دکتر الناز رفیعی، متخصص نورولوژی و اختلالات خواب
در دنیای پرشتاب امروز، بسیاری از ما خواب را یک گزینه اختیاری می‌دانیم؛ چیزی که می‌توان فدای کار، مطالعه یا سرگرمی کرد. اما علم پزشکی ثابت کرده است که خواب کافی یکی از پایه‌های اساسی سلامت بدن و ذهن است. دکتر الناز رفیعی می‌گوید:
«کم‌خوابی مزمن نه‌تنها عملکرد مغز را مختل می‌کند، بلکه ریسک ابتلا به بسیاری از بیماری‌های جسمی را نیز افزایش می‌دهد.»
چرا خواب مهم است؟
خواب فقط برای رفع خستگی نیست. در هنگام خواب، بدن بسیاری از فرآیندهای حیاتی را اجرا می‌کند:
-
بازسازی سلول‌ها
-
تقویت حافظه و یادگیری
-
تنظیم هورمون‌ها (مثل انسولین و کورتیزول)
-
تقویت سیستم ایمنی
-
حفظ تعادل روانی و کنترل احساسات
چه مدت خواب کافی است؟
نیاز به خواب بر اساس سن متفاوت است، اما به‌طور کلی:
-
بزرگسالان: ۷ تا ۹ ساعت در شب
-
نوجوانان: ۸ تا ۱۰ ساعت
-
کودکان: ۱۰ تا ۱۲ ساعت
-
سالمندان: ۶ تا ۸ ساعت (با کیفیت مناسب)
عوارض کم‌خوابی یا خواب بی‌کیفیت
-
کاهش تمرکز و حافظه
-
تحریک‌پذیری و نوسانات خلقی
-
ضعف سیستم ایمنی
-
افزایش ریسک چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی
-
بروز اختلالات روانی مانند افسردگی یا اضطراب
-
کاهش عملکرد تحصیلی و شغلی
راهکارهایی برای بهبود کیفیت خواب
-
ثبات در ساعت خواب و بیداری—even در تعطیلات.
-
دوری از صفحه‌نمایش‌ها حداقل یک ساعت قبل از خواب.
-
ایجاد محیطی آرام، تاریک و خنک برای خواب.
-
پرهیز از مصرف کافئین و غذاهای سنگین پیش از خواب.
-
ورزش روزانه (ولی نه نزدیک به زمان خواب).
-
انجام فعالیت‌های آرام‌بخش مانند مطالعه، مدیتیشن یا گوش دادن به موسیقی ملایم.
اختلالات خواب را جدی بگیرید
اگر علائمی مانند بی‌خوابی مزمن، خروپف شدید، بیدار شدن مکرر در شب، یا احساس خستگی بعد از بیداری دارید، بهتر است با یک متخصص خواب مشورت کنید.
دکتر رفیعی تأکید می‌کند:
«اختلالات خواب در صورت نادیده‌گرفته‌شدن، زمینه‌ساز بیماری‌های جدی جسمی و روانی خواهند بود.»
نتیجه‌گیری
خواب، نه یک گزینه لوکس، بلکه یک ضرورت زیستی است. بدن و مغز ما برای ترمیم، تنظیم و حفظ تعادل نیاز به خواب منظم و کافی دارند. برای داشتن زندگی سالم، پرانرژی و پربازده، خواب خود را به‌اندازه تغذیه و ورزش جدی بگیرید.
همان‌طور که در مثل معروف آمده: «خواب خوب، نیمی از درمان است.»
